DESERTIZACIÓN OU DESERTIFICACIÓN

Entendese como desertización o proceso polo que un territorio que incialmente non posúe as condicións climáticas dos desertos, que principalmente son zonas áridas ou semiaridas, e que co paso do tempo acaban por adquirir as condicións destes. O causante deste fenómeno son as variacións naturais do clima en un determinado territorio. Cando este fenómeno se chama desertificación é porque o proceso é causado polo home; nas zonas áridas o home aproveita os recursos mediante a agricultura e o pastoreo, cando isto se fai de forma excesiva e descontrolada rematase por xenerar este problema. Outro caso de desertificación dáse en zoas de climas chuviosos, que naturalmente nunca se verian afectados por este problema de non ser pola intervención do home que por medio das deforestacións incontroladas que rematan por transformar selvas en desertos.
A desertización prodúcese cando o clima entra en ciclos de sequia, entón as terras mais predispostas, desidratanse e perden a auga, e co tempo tamén perden os nutrientes que forman os agregados do solo co cal a terra queda solta e sen vexetación que a protexa. Así o vento acaba de rematar o proceso de desertización. Este é un proceso tan antigo e natural como a propia Terra, que avanza e retrocede según os ciclos climáticos. Agora que o natural non esta de moda, podemos dicir que nin a desertización se produce de forma natural, debido a influencia que está exercendo o home sobre o clima; potenciando e acelerando os cambios climáticos e o quentamento global, acelerando así os procesos de desertización.
A desertificación é causada totalmente polo ser humano que nas súas ansias de medrar custe o que custe, ou por ignorancia e descoñecemento dos danos que poden causar os seus actos, pídelle mais a terra do que esta lle pode dar, con graves consecuencias para o planeta, o que implica tamén un dano para os seres que o habitan.

Actos como a agricultura cando se fai de forma que non se repón á terra o que se extrae, ven sexan; nutrientes, auga, materia orgánica,... fan que a terra vaia perdendo a súa estrutura e textura, ata quedaren totalmente erma e improdutiva, sen cuberta vexetal, e co tempo transformada en desertos.
O sobrepastoreo, que é o intento de manter excesivas cabezas de gando nun territorio, co resultado de que a vexetación e pisada e arrancada polos herbívoros, tan rápido e con tal contundencia que a vexetación non é capaz de soportalo. Transformándose así en desertos en un breve período de tempo. Esta é a principal causa de desertificación no mundo.
O rego con auga con un alto contido en sales, cando se fai en lugares de climas secos e cálidos, remata por matar a vexetación e facer os solos improdutivos debido a salinidade que se acumula na terra.
Según estimacións do Programa de Nacións Unidas para o Medio Ambiente: Unha extensión similar a toda América encontrase en risco de desertización, o 30% da superficie cultivable do planeta esta sufrindo desertificación entre lixeira e severa, con outro 6% que sufre desertificación extremadamente severa, sendo xa terras irrecuperables. Todo isto conleva a que uns 900 millóns de persoas de todo o planeta estean en perigo, a causa da desertificación.
As zonas do planeta con maior desertificación son:
Madagascar: É o pais mais erosionado do mundo. O 93% do seu bosque tropical e o 66% da súa selva chuviosa foron talados polo home, iniciando así unha desertificación que nunca se produciría de forma natural.
África: En países moi poboados e con poucos recursos como os da franxa Subsahariana, observase un incremento notable das zoas desertas, o que conleva un grave problema os habitantes dun continente xa moi castigado.
España: Aquí a situación tampouco é moi esperanzadora, xa que é o pais Europeo mais desertificado. Pola súa situación xeográfica xa sufre este problema de forma natural, pero o uso que lle demos os solos durante centos de anos aceleraron o proceso ata tal punto que 13 millóns de ha sofren erosión grave, perdendo unhas 100Tm/ano de solo, e outros 14 millóns sofren unha erosión notable con perdidas de solo de 50 a 100 Tm/ano. Sumando así a preocupante cifra de que o 53% do noso pais estase desertificando.
Algunhas persoas e estamentos públicos, que non queren ver a realidade do problema din que é un proceso natural inducido polo clima mediterráneo. Sen embargo outro mais realistas pero menos escoitados, creen que se dende a Idade Media non se talaran os bosques que cubrían a península agora non teriamos este clima, ou que se intentara repoboar estas zonas a situación non seria tan grave.( En Murcia, os montes de Serra Espuña, a comezos do século pasado estaban en proceso de desertificación a causa das deforestacións sufridas. Entonces os enxeñeiros de montes daquela época decidiron facer unha repoboación protectora con varias varieades de piñeiros. Na actualidade Serra Espuña é unha paraxe protexida pola súa importancia ecolóxica.)
Como a cabezóns parece que non hai que nos gañe, seguimos actuando igual; con talas abusivas, incendios, sobrepastoreo, practicas agrícolas inadecuadas, construción descoidada de pistas, carreteiras, e outras obras que aumentan a fraxilidade dos solos, denudan o terreo, e orixinan focos nos que comeza o arrastre de materiais. Todo isto nun sistema climático como o noso, que mantén un delicado equilibrio que se pode alterar de forma importante e con gran facilidade con calquera actuación por ridícula que pareza, ponos nunha situación comprometida e perigosa a non moi longo tempo.
O que resulta mais paradoxico é que na Cumbre de Río de Xaneiro de 1992; calculouse que con 292000 millóns de dólares a gastar en 20 anos frenariase este proceso a nivel mundial, e para mantelo así teriamos que abandonar as practicas dañinas co medio.
Entonces tendo unha solución, ¿ Por qué 16 anos despois seguen aumentando as zonas desertas?

OS INCENDOS FORESTAIS

O lume é un elemento da natureza que se pode definir como unha extensión da enerxía. Unhas veces esta enerxía proben do ceo; os raios caeron por doquier durante millóns de anos, creando grandes incendios forestais que condicionaron a vexetación existente. Esto sucede nos bosques boreais, a taiga rusosiberiana, e nas grandes masas de coníferas de Norteamérica. Outras veces o lume proben das entrañas da terra por medio dos volcáns , producindo tamén incendios forestais. Por exemplo o pino canario o único que rebrota de cepa despois dun incendio, esto e unha adaptación da especie , como consecuencia da cantidade de incendios producidos na zona por mor dos volcáns.
Pero o lume, ademais, é compañeiro do home, o cal o observa os efectos dos incendios naturais, ve que as zonas queimadas son boas para a agricultura e a gandería. Deste modo o lume pasa de ser un elemento natural a ser unha ferramenta de traballo rápida e sinxela.
Para entender mellor o problema dos incendios forestais imos ver un pouco como se comportan e orixinan nas distintas rexións do mundo:
Bosques boreais:
Os lumes en Canadá e Norte de Eurasia, son orixinados por aparato eléctrico, nos curtos veráns, é a maioría corren sen control polas extensas superficies deshabitadas, os medios de extinción so interveñen si os incendios se acercan a zonas habitadas. Estes incendios naturais axudan a rexeneración dos bosques. O mesmo sucede en Siberia, onde so se combaten os incendios cando afectan as explotacións forestais.
Bosque templado Norteamericano:
Estendese dende o Sur de Canadá ata Centroamerica, algúns incendios desta rexión son provocados por raios, pero a inmensa maioría son provocados polo home; así ocorre en California onde tódolos anos os lumes provocados devastan areas de monte e urbanizacións, co risco que esto conleva para as vidas humanas.
Bosque de Centroamerica e Caribe:
É outra zona do mundo onde os incendios son provocados na súa totalidade, perdurando así unha técnica de cultivo que se remonta o neolítico, e que segue arraigada nos campesiños. Como se pode constatar nas “Crónicas da Conquista” no século XVI; os Mayas xa usaban o lume para preparar os campos de cultivo.
Bosque chuvioso tropical da Amazonia:
Aquí igualmente a roturación de terras fíxose dende tempos inmemoriais usando o lume.(En 1991 os satélites da NOAA detectaron 312900 focos de lume nesta rexión.)
Sabana do Hemisferio Sur:
A Pampa Arxentina, os desertos de Sudáfrica e Australia, son recorridos por inmensos lumes cada ano, prendidos polas poboacións locais para manter os pastos.A veces estes lumes chegan a zoas urbanas causando graves danos, so así se converten en noticia.
Sudeste Asiático:
Zona con gran densidade de poboación que para obter alimento con menos traballo usan o lume como ferramenta de desbroce.
Cando a estación chuviosa se retrasa os lumes descontrólanse, producindo autenticas desastres ecolóxicas. ( En 1997 as sequias prolongáronse devido o fenómeno “El Niño” e en Borneo arderon 2 millóns de ha de selva, con lumes que tardaron varios meses en apagarse.
China:
Aquí tamén temos incendios por causas naturais e como non, pola man do home.( En 1987 un gran incendio orixinado nas rexións do Norte, lindeiras con Siberia, arrasou mais de 1 millón de ha, matando centos de persoas.
Conca Mediterránea:
Pois non somos menos, para mostra dicir que tódolos anos arde unha media de 1 millón de ha nesta zoa. O principal causante é o home. Como exemplos temos; España no 2006 , Portugal no 2003 e 2004 e Grecia o ano pasado...
Galicia:
Dado que é onde vivimos, imos ver o que pasa aquí:
O noroeste de España acumula a maioría dos incendios de España, e en especial Galicia, dándose varios factores favorables:elevada pluviometría co que o mato medra rápido, orografía descarpada, e tradición no uso do lume.Cantas veces non oímos dicir os vellos das aldeas; “ Os montes hai que queimalos para eliminar o mato e matar os animais que danan os cultivos”, pero isto non é todo xa que as causas son moi diversas: Urbanismo, caza, crear pastos, rencillas cos veciños e a administración, dementes que cren que se hai mais incendios van traballar mais tempo na súa extinción; tamén chamado negocio do lume, pirómanos, escapes de queimas, vías férreas, vertedoiros... e algún que outro raio. Todo este vese favorecido polo abandono do rural co cal os montes e os camiños están moi descoidados, o que antes eran labradios agora son toxeiras e silveiras que están pegadas as casas.
No ano 2006 arderon mais de 100.000 ha en 15 días do mes de Agosto, morreron persoas, perdéronse casas e bens, e gran parte da superficie forestal de Galicia. Parece así que o problema comezou hai, xa que os medios de comunicación so buscan as traxedia persoais, sen importarlle para nada os danos ecolóxicos.
Galicia ten unha media de 6 meses o ano con incendios forestais, en anos secos ten chegado a 10 meses, co que non é so no verán cando arden os nosos montes. En outono e primavera cando as xeadas resecan o matorral os pastores aproveitan para rexenerar os pastos,( Montes de gran riqueza ecolóxica que son LICs como Pena Trevinca, Mazaneda e o Parque Natural de Sanabria (en Zamora), arderon por completo no outono do 2005 con lumes que duraron uns 10 días e queimaron mais de 15000 ha so en estas tres paraxes) pero desto non se soupo nada; os medios de comunicación non valoran estas traxedias ecolóxicas, e ós gobernos non lles interesa difundilas.
Como incendios producidos por causas naturais; podemos dicir que no verán do 2004 a montaña Lucense foi devorada polo lume a causa das tormentas secas, que o longo de varios días destruirón paraxes moi fermosas dos Ancares, Courel e Navia de Suarna. Pero a excepción dos medios locais o resto de medios de comunicación tampouco se fixeron eco da noticia.
Todo isto esta contribuíndo a que provincias como Ourense se estean en proceso de desertización, posto que despois dos incendios repetidos o longo dos anos, veñen as épocas de choivas que arrastran as terras soltas que deixou o lume, levando con sigo os nutrintes e contribuíndo a acidificación do solo.
Outra cousa que cotribue a contaminación do planeta é o Dióxido de Carbono que se desprende dos incendios, ( no verán do 2006 en cidades como Santiago e Vigo que se viron cercadas polo lume durante varios días, os hospitais tiveron que atender a centos de persoas intoxicadas por este gas.)
Despois de analizar un pouco a casuística e os danos dos incendios forestais pensamos que poden ser beneficios en certos ecosistemas cando se producen por causas naturais, pero que os humanos, que somos os seres mais intelixentes deste planeta, non deberiamos xogar ca natureza o noso antollo.

A TERRA ESTÁ ENFERMA

DEFORESTACIÓN, UN PROCESO SUICIDA

Un dos maiores problemas que sufre a terra, é a destrucción dos seus bosques e grandes zoas vexetais.

O principal causante de esto, é basicamente a actividade humana irresponsábel.

Ó home abusa e esgota os recursos; talando grandes masas arbóreas para a comercialización da madeira, xeralmente baixo o amparo das leis, que contemplan auténticas barrabasadas. Malia esto a tala ilegal esta en aumento.
Moitos bosques están desaparecendo para dar lugar a inmensos monocultivos, os cales, tralas primeiras colleitas quedan mortos e erosionados, pois xa nada lles protexe, suxeita, nin incorpora materia orgánica.

Estas salvaxes explotacións, son practicas habituais principalmente nos países menos desenrolados. Pero aquí, no primeiro mundo, non nos imos de rosiñas, pois nós deforestamos ca choiva aceda, que mata,e que provén da cantidade de residuos que emiten as nosas “marabillosas” fábricas, coches... Provocamos colosais incendios que arrasan con todo...

Outra causa que está comezando a provocar grandes deforestacións é que acelerou o home é o “cambio climático”. O cambiar o clima dunha determinada zoa, nun período de tempo relativamente curto, non se lles da tempo as plantas a adaptarse as novas condicións climáticas secando en poucos anos. A selva do amazonas sufriu nos últimos 10 anos as maiores sequias que se lembren.

Tamén debemos dicir que hai certas causas naturais que deforestan, tales como, incendios naturais, a expansión natural dos desertos, enfermidades e pragas.

Ata agora mais da metade da masa arbórea do planeta foi deforestada; actualmente cada día desaparece unha extensión de bosque equivalente a 36.000 campos de fútbol, uns 17 millóns de hectáreas anualmente.
A esta velocidade os bosques a finais do presente século, tan só será unha mera lembranza do pasado. E o mesmo ocurrirá con milleiros de especies vexetais e animais.

E sen árbores...¿que respiraremos? Pois os bosques actúan como os pulmóns da terra, absorbendo CO2 que transforman en Osixeno.
O 94% dos 3300 millóns de ha de bosques que todavia cobren a superficie da terra, carecen de calquera tipo de protección.
Soamente se reforestan un de cada cinco millóns de ha de bosques que cada ano se explotan de forma industrial, nos países en vías de desenrolo. Sendo cuestionable a viabilidade ecolóxica destas reforestacións, xa que se están plantando grades extensións de terreo cunha mesma especie, e non prima plantar especies autóctonas, senón que se centran na rendibilidade económica a curto prazo, ademais temos que ter en conta que as reforestacións produtoras nunca sustituirán os ecosistemas dos bosques formados naturalmente durante centos de anos.

Frear este proceso suicida pasa necesariamente por explotacións controladas, que subministren a industria madeireira, a suficiente cantidade de materia prima, obtida dunha forma legal e responsable ca natureza. Asegurando a reforestación con especies autóctonas para manter a biodiversidade dos bosques do mundo. E isto non e tarefa so dos países que talan estes bosques, senón que tan responsables son as industrias europeas e norteamericanas que mercan esta madeira talada ilegalmente.

¿Qué podemos facer nos como consumidores? Pois debemos apostar por aquelas empresas que pinten de verde con novas e razoables ideas o negro futuro que nos espera. E como non, nas nosas mans esta o duro e longo traballo de facernos oír, para que os lideres mundiais nos escoiten e creen leis nacionais e internacionais que preserven os nosos bosques, pois de non frear a deforestación acabaremos vivindo en auténticos desertos.

ALGO MÁIS QUE HISTORIA

Na época da Industrialización, o mundo divídese en dous; zoas industrializadas e zoas naturais.

Nas primeiras cidades e onde a densidade de poboación aumentou considerablemente, quedándose os métodos tradicionais de produción “inutilizados” para satisfacer as demandas de tantísima xente.

Ante isto xurdiron cinco novidades importantes: Mellora xenética, mecanización das labores, uso de fertilizantes, plagicidas sintéticos e expansión de regadíos. Con isto aumentaron a produción, e así, tamén a poboación creando un circulo vicioso, que se rompeu cando os campos esquilmados dixeron ¡vasta!, chegando a época das pestes, que volveron a equilibrar a poboación.

Mentres tanto na outra metade de mundo, a rural, os campesiños, aplicaban o que hoxe se chama produción ecolóxica. Por sorte, decatáronse de que simplemente ca apartación de materia orgánica, barbeito das terras, rotación de cultivos e aproveitando os ciclos naturais (choivas, épocas de sol, fases lunares…) a produción era modesta pero estable; podendo alimentar as súas familias e gando, intercambiar produtos e incluso encher as enormes barrigas dos terratenentes, marqueses, duques ou curas de turno, ós que tiñan que render pleitesía.

Ó mesmo tempo aproveitaban o que o monte lles proporcionaba: Castañas, leña, cogomelos e demais froitos, e outros moitísimo recursos.

En Galicia, por exemplo este foi o método tradicional de vida ata fai uns 40-50 anos.

Voltando a ollar o que pasa na outra metade do mundo, a máis “avanzada”, vemos un claro exemplo de que o home e o único animal que dá dúas veces cá mesma pedra, posto que non cambiou a súa forma de producir “actual” (abusiva, dañina e desconsiderada para co entorno) á vista dos resultados, senón que “mellorou” os seus produtos químicos. (O consumo de fertilizantes no mundo pasou de 14 millóns de toneladas en 1950 a 140 millóns de toneladas no ano 1990…). Introduxo e alterou xens modificándoos, no que logo se ía a comer (impedindo a adaptabilidade das especies autóctonas e a biodiversidade), nacendo así os transxenicos. Secaron ríos, lagos e lagoas de importancia ecolóxica vital e implantaron encoros en vales fértiles, sustituiron animais por máquinas e máquinas por herbicidas, así como paxaros e insectos beneficiosos por insecticidas…

No lugar onde os bosques milenarios perderon a batalla contra os campos de monocultivos, agora proliferan semidesertos ou zoas tan acidificadas e encarecidas que son totalmente hermas.

As desembocaduras e cauces dos ríos que foron desecados agora están ocupados por grandes e custosos edificios, pero ¡ai! cando chove e chove forte (pola loucura que lle estamos "contaxiando" ó clima), os campos desertificados xa non queren a auga, ¡será por que xa non teñen plantas ás que facer medrar!, e toda esa auga recorda cal é o seu percorrido e por uns días os cauces secos voltan a una vida frenética, destruíndo así as edificacións dos homes; recuperando o terreo que estes lle roubaron.

Con todo isto algunha xente estase a decatar de que o mellor método de obter beneficios do planeta, e , aliarse con el, e deixar de pisotealo. Estes “bechos raros” intentan mellorar os métodos ancestrais, cousa doada cá cantidade de información a que podemos acceder… Reinventando así a agricultura e gandería ecolóxica, as produción forestais compatibles co medio, as bioconstruccións…E en loita sempre contra o concepto desprestixiado e terxiversado do que é a vida no rural, o traballo, e os seus habitantes, os labregos, que foron chamados burros, analfabetos e ata porcos, por andar manchados da terra que lles da de comer; estes foron os únicos que comprenderon verdadeiramente a relación entre o home e a terra.

FAI MOITO TEMPO...

Mentres o home foi recolector e cazador non interviña de forma decisiva sobre os equilibrios autorregulados naturalmente; senón que se limitaba a aproveitar os seus froitos, desprazándose ata onde estes estiveran (nomadismo).
Polo tanto o home formaba parte dos ciclos biolóxicos da natureza, como calquera outro animal.Cando a poboación humana medra , os ecosistemas naturais deixan de proporcionar o suficiente alimento; neste momento aparecen a agricultura e a gandería, tendo que facerse sedentaria forzosamente.

Durante un longo período de tempo a maioría dos humanos viven deste xeito, da agricultura e gandería principalmente; logo tamén da guerra e dos saqueos...

Nesta época transformábanse pequenas porcións de monte en labradío, nas cales sementábanse as propias sementes autóctonas; unha vez recollidas as colleitas deixábase que a leira voltase o seu estado natural de monte, repetindo o proceso noutro lugar próximo...

Agás grandes civilizacións como os exipcios, que cultivaron e transformaron as beiras do Nilo; Mesopotamia fixo o mesmo co Eufrates e co Tigris, e tal vez algunhas culturas sudamericanas... Dándose o caso de que todas elas desapareceron, seguramente, por esgotar os seus recursos naturais.

De onde vimos e a onde vamos.

Pensamos que o ser humano, nestos tempos que corren atópase, atopámonos, absolutamente perdidos e desorientados. Incluso os nosos desexos, ambicións, a nosa felicidade está condicionada por falsos dogmas, valores predeterminados, polos intereses duns poucos...
E isto débese a nosa ignorancia, a seguir facendo oidos xordos ó queixido afogado do planeta, da sociedade, dos nosos propios corpos...

O home viviu miles de anos sobre a face da terra, en harmonía co resto dos seres vivos, extraendo o necesario para a súa vida, e ó mesmo tempo aportando o seu grán de area a coexistencia do planeta.
Así pasaron moitos anos, pero según iamos “medrando en intelixencia”, tamén ian crecendo as nosas ansias de riqueza, de poder, de dominar e explotar ós nosos conxeneres... Fose ó precio que fose.

Así chegamos á nosa era, na que a pesar de que milleiros de persoas no mundo morren ó día (de fame ou de enfermedades cuia cura e sinxela), os poucos chamados paises desenrolados seguen esgotando egoistamente os recursos do planeta, creando máis desigualdade, causando problemas medioambientais, tan terribles, que nin os nosos antepasados poderían imaxinar nin nos seus peores pesadelos.

Pero o peor de todo isto é que faisenos creer que estamos progresando...
¿É un progreso que estemos acelerando o cambio climático? ¿E que máis da metade dos seres vivos do planeta esten en perigo de extinción?
¿É un avance, que abandonemos e menospreciemos as nosas terras, os nosos pobos, para acinarnos en cidades entre bloques de formigón?
Poderíamos facer moitas máis preguntas, pero co que levamos xa podemos afirmar, que si isto é progreso ogalla poidamos retroceder ata o punto en que o home era sinxelamente un home, e non un “deus” que move os fios do planeta cal si fose un monicreque.

Por todo isto e moito máis é necesario que xurda unha conciencia social crítica, que intente buscar alternativas menos dañinas con todo y con todos, dende as cales se poida restructurar un sistema social novo, con valores lóxicos, sans, e solidarios, moi distintos ós actuais.
E unha forma de iniciar este cambio...¿Por que non pode ser este blog?
Dende él queremos propoñer iniciativas para esta forma de vida e de ver o mundo, (producción ecolóxica, cooperativismo, autosuficiencia...)para así poder comparalas e que cada un escolla a que lle satisfaga.